Meksykańska odmiana j. hiszpańskiego

Witam :) Od niedawna uczę się hiszpańskiego, rozmawiam też z pewną meksykanką na facebook'u i w ogóle zainteresowała mnie meksykańska odmiana tego języka. Jestem ciekaw co możecie powiedzieć o czasach w tej odmianie? Jakiś czas jest nieużywany, zastępowany innym itd. ? Dziękuję za pomoc!

Odpowiedzi na to pytanie udzieliłem Ci już na innym forum, więc tutaj Ci raczej niewiele nowego dopowiem, natomiast robiąc streszczenie - tak dla czytelności wątku - w Ameryce mamy takie tendencje:

1) Użycie Pretérito perfecto simple dla wszystkich wydarzeń przeszłych, punktowych w czasie, np. Ya lo hice, Hoy salí a la u.

2) Pretérito perfecto compuesto natomiast używane jest zazwyczaj do akcji przeszłej, która trwa do teraz i jeszcze się nie skończyła, np.:
He estado muy ocupado desde el lunes. - Jestem bardzo zajęty od (ostatniego) poniedziałku. - tj. Byłem i nadal jestem zajęty.
Jako, że Pretérito perfecto compuesto przeciąga czynność do chwili obecnej i ją obejmuje, w połączeniu z gerundio możemy uzyskać coś takiego:
He estado estudiando el español mexicano desde hace un año., jest to jednak rzadka konstrukcja w mowie codziennej, podobne konstrukcje spotkasz raczej np. w prasie.

3) Futuro simple używa się zazwyczaj aby zaznaczyć wątpliwość, np.:
¿Qué le pasará a Juan? - Cóż przydarzy się Janowi?

4) O wydarzeniach przyszłych mówi się w czasie teraźniejszym lub za pomocą peryfrazy "ir + a + infinitivo", np. ¿Qué vas a hacer? - Co zrobisz?

5) Preferuje się Pretérito perfecto, raczej niż Pretérito pluscuamperfecto, np. Vinieron a llevarse lo que ellos dejaron.

6) Użycie Perfecto compuesto w miejsce Futuro perfecto, np. Cuando regreses yo ya he preparado la comida.

Jeśli chodzi o "zastępowanie czasów" trzeba też dodać pewne przypadki użycia subjuntivo:

7) Subjuntivo de presente w konstrukcjach wyrażających wątpliwość, jak np. No sé si vaya., częściej niż No sé si iré. - Przykład ten jakiś czas temu wywołał kontrowerje na forum, tak się jednak mówi w całej Ameryce.

8) Również zdarza się archaiczne użycie Pretérito imperfecto de subjuntivo: Como A. R., de 23 años, obrero, natural y residenciado en Boca de Aroa, fue identificado el joven que falleciera instantáneamente, el martes a las 10 y 30 de la mañana, tras recibir una fuerte descarga eléctrica.
Według tego co się uczysz powinno być tam falleció.

Już luźniej w związku z "zastępowaniem czasów/czasowników" można też wspomnieć:

9) użycie gerundio na zasadzie: ley prohibiendo zamiast ley que prohibe.

10) w mowie potocznej oba człony zdania warunkowego w subjuntivo, np.:
Si tuviera mucho dinero, me comprara un carro.

Natomiast trzeba pamiętać, że powyższe punkty nie są ścisłą regułą, zależą od danego regionu, charakteru języka (potoczny/oficjalny) i warstwy społecznej z której pochodzi osoba mówiąca, oraz bardziej szczegółowo kontekstu użycia. Są to jednak ogólne tendencje i odnoszą się również do Meksyku.
Poza nimi możnaby długo wymieniać różne zjawiska o charakterze już bardziej regionalnym, przy czym tak na szybko ja jestem w stanie raczej powymieniać te z Ameryki Południowej i Karaibów, niż z Meksyku. Przykładowo na Karaibach oraz i nawet w głębi Kolumbii dość powszechne są połączenia zaimka osobowego z czasownikiem w bezokoliczniku na zasadzie: antes de yo regresar a la casa, para yo sacar buenas notas. Takich zjawisk i np. różnorodnych kalek z języków lokalnych (np. z keczua) jest bardzo wiele i długo by je wymieniać, ale to najważniejsze i najuniwersalniejsze streściłem powyżej.

Powód edycji postu: dodanie punktu, literówka.

Pytanie powtórzyłem z tego względu, że może kogoś to akurat zainteresuje, a nie wszyscy akurat trafią na tamto forum :P i tak jak prosiłeś, rozkładam to na czynniki pierwsze. Potem jeszcze zapytam o coś związanego z Meksykiem, a może też i z innymi odmianami, kto wie, ale narazie jestem ciekaw czy wątek się rozwinie. Byłeś kiedyś w Ameryce łacińskiej? :)

Myślę, że bardzo dobrze, że powtórzyłeś pytanie o te czasy w Ameryce, bo teraz będzie na forum ta kwestia zwięźle podsumowana w jednym miejscu, mam nadzieję, że w czytelny sposób i w przyszłości będzie można kogoś zawsze odesłać...

Jeśli chodzi o ewentualny rozwój wątku, muszę przypomnieć, że aby móc pisać w tym wątku trzeba wejść w Katalog grup, a przy grupie "hiszpański amerykański" kilknąć "dołącz". To jest nowość na forum, więc przypominam...

Nie wiem, czy uda nam się tu sporo więcej napisać konkretnie na temat użycia czasów w Meksyku, więc myślę, że po prostu wymienię jeszcze kilka innego rodzaju konstrukcji gramatycznych spośród tych bardziej typowych i charakterystycznych dla Meksyku, by po prostu mieć zarys gramatyki meksykańskiej...
Poza tym moja propozycja jest taka, by w tym wątku zamieścić jakieś wycinki z tekstów pisanych jak książki/gazety/portale lub też śpiewanych (ale oczywiscie tylko wycinki) ze źródeł meksykańskich, byśmy mogli w praktyce poobserwować użycie czasów w Meksyku i przeanalizować każdy z przykładów, dlaczego został użyty taki, a nie inny czas i co to znaczy... Myślę, że po czymś takim wiele się jeszcze rozjaśni... :)

Inne konstrukcje gramatyczne typowe w Meksyku:

11) Do wyrazów dodawana jest końcówka le, jak niektórzy sądzą przez wpływ języka nahuatl.
Pojawia się to w trybie rozkazującym:
come -> cómele
Końcówka le obecna jest tez w innych słowach, w tym w niektórego rodzaju wykrzyknieniach:
hijo -> híjole, ahora -> órale

12) Dość intensywne użycie zrobnień (również podejrzewane o związek ze rdzenną ludnością tych obszarów).
Ciężko mi ocenic w jak dużym stopniu odnosi się to do samego Meksyku (odnoszę jednak wrażenie, że również), ale przez ogólnie częste użycie zdrobnień w Hispanoameryce wiele wyrazów zmienia znaczenie lub lepiej mówiąc zabarwienie. Tak np. un poco to już nie "trochę", a często rozumie się jako "dużo", tymczasem gdy "trochę" to un poquito, czyli zgodnie z intuicją forma zdrobniała... Podobnie "teraz" to nie ahora, lecz ahorita, tymczasem gdy "grubsze" ahora może być rozumiane w szerszym czasowo sensie jakby "w obecnym okresie", a jeszcze bardziej zdrobniałe ahoritita czasem może znaczyć "już".
Jeszcze co do zdrobnień w Meksyku wybiera się raczej końcówki -ito/a niż -ico/a.

13) Użycie hasta dla zaznaczenia początku wydarzenia. W pewnych sytuacjach pomijane bywa przeczenie no, co daje nam taki efekt:
El negocio no abre hasta las ocho. -> El negocio abre hasta las ocho.
Na tej zasadzie w praktyce podać można godziny z hasta w miejscu a, lub też powiedzieć np.:
No será publicado hasta fines del mes corriente.
Podobnie więc jak hasta nie oznacza już końca czegoś, a jego początek, desde oznaczać może koniec.
Poza Meksykiem używa tego liczne Ameryka Środkowa.

14) częste użycie qué tan w miejscu cómo, cuán. Użycie tego jest szersze, ale szczególnie powszechne właśnie w Meksyku.

15) użycie no más jako solo. Również szersze geograficznie, ale szczególnie typowe dla Meksyku i Ameryki Środkowej.

16) Ponoć brak zjawiska leísmo.

17) Konstrukcje typu Se los dije [a ellos]. w miejcu Se lo dije [a ellos]., gdy właśnie odnosimy się np. do osób w liczbie mnogiej. Spotykane też w innych częściach Ameryki.

18) Pewna tendencja do użycia konstrukcji typu de mí, de él itd. w miejscu zaimków dzierżawczych mi, su itd. lub mío, suyo itd.

19) Na Yucatanie i w Chiapas zaimek dzierżawczy może poprzedzać rodzajnik (powszechne też w Ameryce Środkowej), np.: la mi casa, una su amiga.
Jak bardzo wiele w mowie z Meksyku jest to najzwyczajniej archaizm - w języku hiszpańskim rodzajnik był używany przez zaimkiem dzierżawczym aż do XV wieku włącznie, stopniowo wychodząc z użycia w wieku XVI.

20) W Chiapas (to przy granicy z Ameryką Środkową) pojawia się voseo. W Meksyku zwykło się używać zarówno tú jak i usted na zasadzie ogólnie znanej.

21) Konstrukcja typu Entre más lo hagas, peor te va a ir. w miejscu hiszpańskiego Cuanto más lo hagas, peor te va a ir. Używane też np. w Kolumbii i innych regionach; poza cuanto i entre kolejna opcja to mientras.

22) Wybór raczej a niż en z czasownikami wyrażającymi ruch, np. Entró a la casa.

Spodziewam się wielu innych podstawień przyimków jak chocby entre w miejscu dentro i en, lub con w miejcu de, lub en w miejscu con itp. itd., ale w odniesieniu konkretnie do samego Meksyku musiałbym najpierw lepiej przestudiować ten temat. Z tego co kojarzę Meksykanie np. juegan en la computadora.
Poza tym nie wiem jak się do tego ustosunkować (?), ale Wikipedia podaje coś takiego:

Na pewno mi sporo istotnych rzeczy umknęło, bo jest po prostu tego za dużo. Poza powyższym znalazłem jakieś inne cechy, ale raczej z mowy dwujęzycznych indian, obszarów wiejskich itd. Niestety nie mam na dysku dużo info na temat Meksyku. Myślę jednak, że mamy już jakiś skrót główych/charakterystycznych cech gramatyki meksykańskiej. Niech dalej męczą się Ci, którzy władają tym dialektem... ;)

a właśnie co do tych przyimków, to raz się zdziwiłem, że w jakimś zdaniu meksykanka napisała 'a', a nie 'para', ale nie byłem pewien jak jest w tzw. 'standardzie', więc pytam jej się czy powiedziałaby np. 'dos billetes para Sevilla', a ona, że 'dos billetes a Sevilla'. Z tego co pamiętam, bo teraz nie mogę znaleźć tego w archiwum rozmów na facebooku. I też zauważyłem te zdrobnienia. 'un poquito'. Zauważyć można też zdrobnienia w piosenkach. A co do leísmo, to na wikipedii napisali tak: "Leísmo jest popularne w Hiszpanii, zwłaszcza w Madrycie i jego najbliższych okolicach, natomiast nie jest popularne w pozostałych krajach hispanojęzycznych.". Co o tym sądzisz? Wiem, że wikipedia to nie jest kapliczka do której powinienem się modlić, ale jestem ciekaw czemu tak piszą, mylą się? Pewnie ktoś po filologii to pisał :P

Po pierwsze w Meksyku wyraz billete oznacza banknot, a nie bilet. W Meksyku "bilet" to boleto. Mam przy sobie polski banknot z 1988 roku, na którym jest napisane Bilety Narodowego Banku Polskiego są prawnym środkiem płatniczyn w Polsce. Zdanie uff, zrozumiałem, ale nigdy w życiu bym tak nie powiedział i gdyby nie ten banknot nie wiedziałbym, że się tak da/dało powiedzieć - Meksykanin (i nikt w Ameryce) billete też nie powie na bilet, tak jak ja bilet na banknot nie powiem, mimo, że w odpowiednim kontekście się zrozumie.
Mimo kilku błędów, z podstawowymi różnicami w słownictwie pomiędzy państwami można zapoznać się tutaj:
http://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Diferencias_de_vocabulario_est%C3%A1ndar_entre_pa%C3%ADses_hispanohablantes
Jeśli chodzi o a i para, to w tym kontekście można użyć obu form. Jak pytasz Latynosa, której by użył, lub jak się mówi, to czasem zamiast odpowiedzieć, której faktycznie by użył, zaczyna się głowić, która forma jest poprawniejsza i różne rzeczy mogą Mu przyjść do głowy. Tak się składa, że para występuje w niektórych konstrukcjach potocznych gdzie za bardziej formalne uznaje się a i podejrzewam, że się skojarzyło z czymś bardziej potocznym, więc pewnie mniej poprawnym...


Co o tym sądzę... Sądzę, że Hiszpanie własne błędy akceptują, a cudze potępiają :P. A poważnie mówiąc leísmo okazjonalnie zdarza się również w niektórych regionach Ameryki, ale tam jest powszechnie uważane za błąd językowy. Ja Ci nie gwarantuję, że ktoś w Meksyku nie popełni tego błędu, mimo, że Wikipedia podaje, że w Meksyku leísmo nie ma. W każdym razie to prawda, że leísmo jest najpowszechniejsze w północnej Hiszpanii i tam jest społecznie i akademicko zaakceptowane. W Ameryce ja bym jednak odradzał stosować, tam brzmi prostacko. Podejrzewam, że m.in stąd właśnie cała Ameryka powtarza, jak to nieporawnie wyrażają się Hiszpanie.

pytalem o to leísmo bo zle przeczytalem co napisales, zrozumialem,ze tam jest leísmo ;p ale teraz juz wiem, ze raczej nie ma. moje male niedopatrzenie. a co do słownictwa to może zapytam w nowym wątku :P