Muzyka

Cechą charakterystyczną muzyki hiszpańskiej jest specyficzne zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska lub cygańska).

Przez wiele stuleci muzyka hiszpańska kształtowana była przez liczne, zmieniające się wpływy kulturowe. W epoce średniowiecza tzw. śpiew wizygocki (liturgiczny) przeobraził się w tzw. mozarabski, aby wreszcie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej. W XVI wieku nastąpił rozkwit religijnej polifonii wokalnej, a także muzyki organowej i lutniowej. W XVII wykształciła się oryginalna forma opery tzw. zarzuela, która ewoluowała w następnych stuleciach w popularną hiszpańską tonadillę i sainete. Muzyka hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich (działalność włoskiego śpiewaka, kastrata - Farinellego).

Dopiero w XIX wieku muzycy hiszpańscy podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia tradycyjnej, narodowej opery (F. Pedrell). W Madrycie założono Konserwatorium i od tego momentu hiszpańscy muzycy coraz rzadziej wyjeżdżali na studia do Francji, a coraz częściej wykształcenie zdobywali w kraju. Rozbudziło to zainteresowanie rodzimym folklorem i dawną muzyką hiszpańską. Odrodziła się zarzuela*. Za twórcę hiszpańskiej szkoły narodowej uważany jest Isaac Albéniz (1860-1909). Kierunek ten reprezentował również Enrique Granados, a następnie Manuel de Falla. Następnie powstawały kolejne konserwatoria, które kontynuowały rozwój szkoły narodowej. Jej cechami charakterystycznymi jest powrót do korzeni ludowych oraz specyficzne dla muzyki hiszpańskiej zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego w Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska czy cygańska). Powstało wiele narodowych tańców, charakterystycznych dla Hiszpanii takich jak Flamenco**, czy Pasodoble***.

Odrębność regionalna zaznacza się zwłaszcza w muzyce Katalonii, w której widoczne są wyraźne wpływy francuskie. Dla Galicii typowe są elementy muzyki autochtonicznej. W Kastylii charakterystyczne są takie formy, jak: villancico, romanza i pieśń religijna. W Andaluzji i Lewancie zaznaczyły się wpływy orientu i muzyki cygańskiej.

* Zarzuela:

forma muzyczna liryczno-dramatyczna pochodzenia hiszpańskiego w której występują naprzemiennie sceny mówione i śpiewane, w okresie późniejszym zawierająca także taniec; rodzaj musicalu. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od nazwy domku myśliwskiego zwanego Palacio de la Zarzuela w Madrycie, gdzie w XVII wieku, po raz pierwszy przedstawiono ten rodzaj sztuki hiszpańskiemu dworowi królewskiemu.

Występują dwie formy zarzueli: zarzuela barokowa (lata 1630-1750, styl wcześniejszy) i zarzuela romantyczna (lata 1850-1950), który możemy dalej podzielić na dwa podtypy: género grande i género chico.

Zarzuela (także znana jako zarzuelta) to też integralna część muzyki filipińskiej. Przybyła razem z pierwszymi hiszpańskimi kolonizatorami i zakonnikami błyskawicznie rozprzestrzeniła wśród rdzennej ludności, która przystosowała ją do swojego gustu.

Musical znany był już w Hiszpanii od czasów Juana del Encina. Nowa forma zwana zarzuelą była o tyle innowacyjna, że dodawała funkcję dramatyczną do partii muzycznych. Stała się ona integralną częścią dzieła. Inne zmiany to udział wielkiej orkiestry i włączenie partii chóralnych, pieśni i tańca.

** Flamenco:

zjawisko kulturowe, związane z folklorem andaluzyjskich Cyganów, obejmujące muzykę, śpiew, taniec, strój i zachowania. Jego tradycja pochodzi z Andaluzji, i tam do dziś można oglądać jego wykonanie.

Taniec flamenco posiada swe korzenie w dawnych religijnych tańcach orientalnych. W dzisiejszej jego postaci dopatrzyć się można wielu elementów tańca hinduskiego, takich jak ruchy ramion, dłoni i palców, a także używanie nóg jako instrumentu perkusyjnego. Prawdopodobnie taniec ten pochodzi bezpośrednio od hinduskiego tańca katak.

Opowiada się tańcem historię i gestom nie przypisuje się konkretnych znaczeń. We flamenco ruchy ciała i gesty wyrażają pewne stany emocjonalne tancerza lub podkreślają znaczenie słów i charakteru melodii, która im towarzyszy.

Jest to taniec wykonywany solo, w duecie, grupowo lub składa się z kolejnych "solówek", wykonywanych przez poszczególnych tancerzy.

Strój tancerzy - przeważnie czarny, granatowy lub ciemnobrązowy - to obcisłe spodnie, biała koszula, obcisła kamizelka, mała apaszka pod szyją, buty wzorowane na butach do jazdy konnej z wysokimi obcasami i charakterystyczny płaskodenny kapelusz. Kamizelka i kapelusz bywają wykorzystywane jako element choreografii.

Strój tancerek to przede wszystkim szeroka, kolorowa falbaniasta spódnica lub suknia (wykorzystywana w tańcu), falbaniasty gorset i kolorowa chusta, uzupełnieniem czasem bywa wachlarz, grzebień lub kwiat.

Muzyka wykonywana jest przede wszystkim na gitarze (choć zdarzają się przypadki użycia fletu, skrzypiec, wiolonczeli). Rytm wybiją zarówno tańczący jak i śpiewacy przez: uderzenia dłońmi (klaskanie), pstrykanie palcami, uderzenia otwartymi dłońmi o pudła, na których siedzą śpiewacy (tzw. cajón - hisz. skrzynia) i za pomocą kastanietów.

Z punktu widzenia charakteru wykonywanego śpiewu (muzyki) rozróżnia się następujące rodzaje flamenco:

- cante jondo (cante grande): siguiriyas, soleá, tientos 

- cante intermedio: bulerías

- cante chico: alegrías, fandango, farruca, sevillana

Dawniej gitara flamenco była jedynie instrumentem towarzyszącym, ale na początku XX wieku zaczęła się powoli przekształcać w instrument solowy. Największym gitarzystą tamtego okresu był Ramón Montoya (1880 – 1949), który wprowadził elementy zapożyczone z gry na gitarze klasycznej. W latach 60 – tych zadanie kontynuował Manolo Sanlucar.

Początki szerokiej popularności flamenco sięgają końca lat 60–tych XX wieku. Wśród wykonawców nowoczesnego flamenco najważniejszą postacią ostatnich lat był zmarły w 1992 roku El Camarón de la Isla. Towarzyszył mu wybitny gitarzysta Paco de Lucia, oraz jego brat - Ramón de Algeciras (zmarł w roku 2009), a później inny wspaniały gitarzysta - Tomatito. Po nagraniu 10 płyt z Paco de Lucią Camarón rozpoczął karierę solową nagrywając w 1979 rewolucyjną płytę „La Leyenda del tempo”, o której gazety pisały, ze dla flamenco jest tym samym, czym dla muzyki pop „Sgt. Pepper’s...” Beatlesów.

Jednym z pierwszych nowatorów, który odniósł sukces komercyjny był Paco de Lucia, a wkrótce dołączyli do niego Lole y Manuel, oraz inni, którzy unowocześnili brzmienie flamenco i poszerzyli klasyczny repertuar o nowe pieśni. I tak, na przykład - Enrique Morente i Juan Peña - czyli „El Lebrijano” - pierwsi współpracowali z grupami andaluzyjskimi z Maroka.

Kolejni muzycy wprowadzali często do swych nagrań elementy rocka, salsy, bluesa i jazzu (w ten sposób powstał ruch muzyczny nazywany „nuevo flamenco”). Narodziły się grupy: Ketama, Pata Negra, La Barbiera del Sur, Navajita Platea, sukcesy odnosiła wokalistka Niña Pastori. Zespół Pata Negra - prowadzony przez braci Raimundo i Rafaela Amadora wydał w roku 1987 album „Blues de la Frontera”, który stał się wielkim wydarzeniem na hiszpańskim rynku muzycznym.

Ważnym krokiem w rozwoju „nuevo flamenco” było nagranie przez Paco Peñę w 1991 „Missa Flamenca” – muzyki do katolickiej mszy z udziałem pieśniarzy flamenco, oraz chóru muzyki klasycznej z Londynu.

Pod koniec lat 90. udany powrót na scenę mieli tacy artyści jak Enrique Morente i José Mercé. Morente wydał w roku 1996 z grupa rockową – Lagartija Nick ciekawy album ”Omega”, natomiast José Mercé wspólnie z Vincente Amigo wydali płytę „Del Amanecer”.

Mimo stałego unowocześniania flamenco – nadal zasadnicze znaczenie ma fakt przechodzenia tradycji flamenco z pokolenia na pokolenie. Jedna z najlepszych wykonawczyń „czystego” flamenco Fernanda de Utrera (urodzona w 1923), oraz jej młodsza siostra Bernarda - są wnuczkami legendarnej cygańskiej pieśniarki „Pinini”. Nawet członkowie zespołu Ketama wywodzą się z dwóch cygańskich klanów – Carmonas i Sotos. Na początku XXI wieku imponującą karierę zaczęła robić Estrella Morente (ur. w 1980), córka śpiewaka flamenco Enrique Morente i tancerki Aurory Carbonell.

*** Pasodoble:

hiszpański taniec w metrum 2/4 (pasodoble - hiszp. podwójny krok). Tematycznie taniec ten przypomina walki na arenie torreadorów z bykami tzw. corridę. Partner występuje w roli toreadora (hiszp. torero), a partnerka odgrywa rolę byka.

Sam taniec składa się z trzech części:

- wejście na arenę,

- obrazuje samą walkę z bykiem i zabicie byka,

- parada po zakończeniu walki.

Muzyka o charakterze marszowym wyzwala narastające napięcie, by przez poszczególne akcenty wzbudzić entuzjazm w ostatnim uderzeniu. Typowe tempo: 60 taktów/min. Bardzo widowiskowy taniec, a tancerze specjalnie przygotowują się do rozpoczęcia przyjmując pozy i wprowadzając nastrój, by ruszyć z pierwszym uderzeniem muzyki. Efektowne zatańczenie Pasodoble wymaga od tancerzy dużych umiejętności i sztuki pełnej wyrazu. Pasodoble to jedyny taniec, w którym pary nie mogą sobie pozwolić na luki czy skróty w prezentowanej choreografii, ponieważ poszczególne części tańca mają ściśle określoną liczbę taktów. Każda część w muzyce kończy się mocno akcentowanym uderzeniem, na które tancerze przyjmują efektowną pozę, stanowiącą podsumowanie dotychczasowego etapu walki. Na turniejach tańca jest tańczony jako przedostatni taniec latynoamerykański.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Hiszpania

            http://pl.wikipedia.org/wiki/Muzyka_hiszpa%C5%84ska