Formy nieregularne trybu rozkazującego Imperativo w języku hiszpańskim
Naukę nieregularnych form Imperativo podzielimy na dwa etapy.
Etap I: czasowniki częściowo nieregularne, z przegłosami w temacie, zachowanymi z Presente de Indicativo. Co to oznacza? Odmiana czasowników w czasie teraźniejszym będzie nam niezbędna przy tworzeniu form trybu rozkazującego. Jest na to prosty sposób, spójrzcie:
Chcę odmienić w Imperativo czasownik VOLVER - wracać. Najpierw myślę, jak wyglądają jego formy w Presente. Konkretnie interesuje mnie 3 os. l.p. Jaka to forma? VUELVE, gdyż VOLVER jest czasownikiem nieregularnym, z przegłosem O>UE. Co dalej? Biorę formę VUELVE z Presente i "wklejam" ją do odmiany w Imperativo jako formę dla 2 os. l.p., czyli tú. To będzie podstawa (prawie!) całej odmiany w trybie rozkazującym. Zobaczcie, jak to wygląda, rozpisane krok po kroku:
Zaczynamy od odmiany wybranego czasownika w Presente (wystarczy przeanalizować liczbę pojedynczą, ale przypomnimy sobie całą odmianę):
VOLVER | wracać | (Presente de Indicativo) | |
playvuelvo | wracam | playvolvemos | wracamy |
playvuelves | wracasz | playvolvéis | wracacie |
playvuelve | wraca | playvuelven | wracają |
Mamy już formę trzeciej osoby? To "łapiemy" ją i "wrzucamy" do odmiany Imperativo. Następnie do nieregularnego tematu dodajemy końcówki właściwe trybowi rozkazującemu. Uwaga! Pamiętacie, jak to było z przegłosami w Presente de Indicativo? Nie występowały w osobach nosotros i vosotros, prawda? Tak też będzie w Imperativo. Dlatego formy czasownika dla 1 oraz 2 os. l.mn. będą regularne, tworzone od bezokolicznika:
VOLVER | wracać | (Imperativo) | |
- | - | playvolvamos | wróćmy |
playvuelve | wróć | playvolved | wróćcie |
playvuelva | niech wróci | playvuelvan | niech wrócą |
Przećwiczcie odmianę Imperativo na dwóch innych czasownikach częściowo nieregularnych, które w Presente mają następujące przegłosy: PENSAR (E>IE) oraz JUGAR (U>UE). Rozpiszcie sobie wszystkie formy, krok po kroku, na kartce.
Gotowe? W takim razie sprawdźmy, jak Wam poszło:
PENSAR | myśleć | (Imperativo) | |
- | - | playpensemos | myślmy |
playpiensa | myśl | playpensad | myślcie |
playpiense | niech myśli | playpiensen | niech myślą |
JUGAR | grać, bawić się | (Imperativo) | |
- | - | playjuguemos | grajmy |
playjuega | graj | playjugad | grajcie |
playjuegue | niech gra | playjueguen | niech grają |
I jak? Na pewno dobrze! Jedyny problem, jaki mogliście napotkać, to zmiana ortograficzna w odmianie JUGAR. Czasami zdarzy się, że w formach z odwrotnymi końcówkami, czyli Usted, nosotros i Ustedes, trzeba będzie wprowadzić drobne zmiany, które pozwolą zachować właściwą wymowę. Nie jest to jednak częste zjawisko i z czasem zapamiętacie, w których czasownikach występuje. Głównie możecie się z tym spotkać odmieniając czasowniki zakończone na -ZAR, -CAR, -GAR, np. przy czasowniku EMPEZAR - zaczynać (Usted empiece, nosotros empecemos, Ustedes empiecen), przy BUSCAR - szukać (Usted busque, nosotros busquemos, Ustedes busquen) czy LLEGAR - przybyć (Usted llegue, nosotros lleguemos, Ustedes lleguen).
To już prawie wszystko, jeśli chodzi o etap I. Została nam do wyjaśnienia jeszcze jedna rzecz, mianowicie wyjątek od reguły dotyczącej form nosotros. Powiedzieliśmy sobie, że nosotros ma w trybie rozkazującym formy regularne, tworzone od bezokolicznika. Nie dotyczy to jednak czasowników z przegłosami z trzeciej grupy, czyli zakończonych na -IR. Tam, niestety, przegłos pozostaje i musimy o tym pamiętać. Zobaczcie, jak to wygląda w praktyce:
DORMIR | spać | (Imperativo) | |
- | - | playdurmamos | śpijmy |
playduerme | śpij | playdormid | śpijcie |
playduerma | niech śpi | playduerman | niech śpią |
PEDIR | prosić | (Imperativo) | |
- | - | playpidamos | prośmy |
playpide | proś | playpedid | proście |
playpida | niech prosi | playpidan | niech proszą |
Przyszedł czas na etap II, czyli czasowniki całkiem nieregularne.
Te czasowniki też można podzielić jeszcze na dwie podgrupy. Pierwsza to czasowniki, które w Presente de Indicativo, w 1 os. l.p. też są nieregularne i mają końcówkę -go, która w Imperativo również się pojawia:
Tener - mieć:
tú | playten | ty | miej |
él, ella, usted | playtenga | on, ona, pan, pani | niech ma |
nosotros | playtengamos | my | miejmy |
vosotros | playtened | wy | miejcie |
ellos, ellas, ustedes | playtengan | oni, one, panowie, panie | niech mają |
Hacer - robić:
tú | playhaz | ty | rób |
él, ella, usted | playhaga | on, ona, pan, pani | niech robi |
nosotros | playhagamos | my | róbmy |
vosotros | playhaced | wy | róbcie |
ellos, ellas, ustedes | playhagan | oni, one, panowie, panie | niech robią |
Decir - powiedzieć:
tú | playdi | ty | powiedz |
él, ella, usted | playdiga | on, ona, pan, pani | niech powie |
nosotros | playdigamos | my | powiedzmy |
vosotros | playdecid | wy | powiedzcie |
ellos, ellas, ustedes | playdigan | oni, one, panowie, panie | niech powiedzą |
Salir - wychodzić:
tú | playsal | ty | wyjdź |
él, ella, usted | playsalga | on, ona, pan, pani | niech wyjdzie |
nosotros | playsalgamos | my | wyjdźmy |
vosotros | playsalid | wy | wyjdźcie |
ellos, ellas, ustedes | playsalgan | oni, one, panowie, panie | niech wyjdą |
Poner - położyć:
tú | playpon | ty | połóż |
él, ella, usted | playponga | on, ona, pan, pani | niech położy |
nosotros | playpongamos | my | połóżmy |
vosotros | playponed | wy | połóżcie |
ellos, ellas, ustedes | playpongan | oni, one, panowie, panie | niech położą |
Venir - przyjść:
tú | playven | ty | przyjdź |
él, ella, usted | playvenga | on, ona, pan, pani | niech przyjdzie |
nosotros | playvengamos | my | przyjdźmy |
vosotros | playvenid | wy | przyjdźcie |
ellos, ellas, ustedes | playvengan | oni, one, panowie, panie | niech przyjdą |
Druga podgrupa to czasowniki, które nie podporządkowują się żadnym zasadom odmiany w Presente de Indicativo:
Ir - iść:
tú | playve | ty | idź, chodź |
él, ella, usted | playvaya | on, ona, pan, pani | niech idzie |
nosotros | playvayamos | my | idźmy, chodźmy |
vosotros | playid | wy | idźcie, chodźcie |
ellos, ellas, ustedes | playvayan | oni, one, panowie, panie | niech idą |
Oír - słyszeć:
tú | playoye | ty | słuchaj |
él, ella, usted | playoiga | on, ona, pan, pani | niech słucha |
nosotros | playoigamos | my | słuchajmy |
vosotros | playoíd | wy | słuchajcie |
ellos, ellas, ustedes | playoigan | oni, one, panowie, panie | niech słuchają |
Ser - być:
tú | playsé | ty | bądź |
él, ella, usted | playsea | on, ona, pan, pani | niech będzie |
nosotros | playseamos | my | bądźmy |
vosotros | playsed | wy | bądźcie |
ellos, ellas, ustedes | playsean | oni, one, panowie, panie | niech będą |
Saber - wiedzieć:
tú | playsabe | ty | wiedz |
él, ella, usted | playsepa | on, ona, pan, pani | niech wie |
nosotros | playsepamos | my | wiedzmy |
vosotros | playsabed | wy | wiedzcie |
ellos, ellas, ustedes | playsepan | oni, one, panowie, panie | niech wiedzą |
Popatrzmy jeszcze na przykłady:
play¡Ten cuidado! | Uważaj! |
play¡Tenga prisa! | Niech pan/pani się pospieszy! |
playHaced los deberes, niños. | Róbcie pracę domową, dzieci. |
playHaga lo que quiera. | Niech pan/pani robi co zechce. |
playVe a verla. | Idź ją zobaczyć. |
playVayan a su sitio. | Niech panowie/pani idą na swoje miejsce. |
playDi la verdad. | Powiedz prawdę. |
playDigan sus nombres, por favor. | Proszę bardzo, niech panowie/panie powiedzą swoje imiona. |
play¡Sal de mi habitación! | Wyjdź z mojego pokoju! |
playSalgamos ahora. | Wyjdźmy teraz. |
playOye, ¿me prestas 50 euros? | Ej, posłuchaj, pożyczysz mi 50 euro? |
playOíd su voz. | Posłuchajcie jej głosu. |
¡Ponte tu gorro ahora mismo! | Zakładaj natychmiast czapkę! |
Póngase sombrero, hace mucho sol. | Niech pan/pani założy kapelusz, słońce mocno grzeje. |