Hiszpania rzymska

Rzymskie zainteresowanie terenami Półwyspu zrodziło się głównie z trwającej rywalizacji z Kartaginą, która po przegranej w pierwszej wojnie punickiej skierowała się na niezajęty jeszcze przez Rzym Półwysep Iberyjski. Niedługo potem wybuchła druga wojna punicka, z której zwycięsko wyszedł Rzym, odbierając Kartaginie wszystkie terytoria pozaafrykańskie. W roku 197 p.n.e. utworzono rzymskim zwyczajem dwie prowincje - Citerior (czyli Hiszpanię Bliższą) oraz Ulterior - Hiszpanię Dalszą. Do tłumienia powstań w nowo powstałych prowincjach przysłano dwa lata później Marka Porcjusza Katona.

W I w. p.n.e. Hiszpania stała się areną walk politycznych pomiędzy Cezarem i Pompejuszem (i jego synami). Po śmierci Cezara w 44 p.n.e. władzę objął August, któremu udało się pokonać plemiona północne.

Następnie - przez wieki - trwał proces powolnej, acz wyraźnej romanizacji oraz charakterystycznego dla społeczeństwa rzymskiego podziału społeczeństwa na ludzi wolnych i niewolników. Pod koniec II wieku zaczęły się - tak jak w całym Cesarstwie - kłopoty wszelakiego rodzaju: ekonomiczne, społeczne, militarne i polityczne. Najwyraźniejszym symptomem kryzysu był spadek zaludnienia, na co skarży się św. Cyprian: "brakuje rolników w polu, marynarzy na morzu, żołnierzy w obozach". Jedną z przyczyn były zarazy, inną najazdy plemion germańskich. Postępował kryzys miast i zwiększenie roli dużych majątków ziemskich.